Gelişen teknoloji ve internetin sosyal ve ekonomik yaşama girmesiyle, alışılmış iletişim yöntemlerinden elektronik iletişim yöntemlerine doğru hızlı bir değişim yaşanmaktadır.
Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki bu hızlı değişim çeşitli alanlarda yeni olanaklar yaratmaktadır.
Özellikle internet kullanımının bir parçasını oluşturan elektronik imzanın çeşitli alanlarda kullanılıyor olması, ülkelerin hukuki yapılarında bir dizi düzenleme yapılması gerekliliğini ortaya koymuştur. Özellikle e-devlet kavramının kamu yaşamında yerini almaya başlamasıyla pek çok ülkede e-imza kullanımına uzun süre önce başlandı. Birçok bilinmezi bünyesinde barındıran e-imza konusu Türkiye Bilişim Derneği tarafından yapılan etkinliklerle tartışmaya açılıyor. Bu etkinliklerde en fazla üzerinde durulan nokta güvenlik aşamasında henüz tam olarak başarı sağlanamamasıdır.
Elektronik ticaretin gelişmesi ve elektronik imzanın kullanıcılar tarafından benimsenmesi için açık ağ sistemine güven duyulmasının sağlanması gerekir. Bu güvenin sağlanabilmesi, taraflar arasında karşılıklı olarak iletilen bilgilerin gizliliğinin ve bütünlüğünün korunması, tarafların kimliklerinin doğruluğunun güvence altına alınmasına ilişkin hukuki düzenlemelerin yapılması ile mümkün olacaktır.
Ülkemizde elektronik imza ile ilgili kanun henüz tasarı aşmasındadır.Tasarının kanunlaşması ile elektronik ticarete ilişkin diğer kanuni düzenlemelerin önü açılacaktır. Internet üzerinden hukuken geçerli sayılacak matbuların iletimi söz konusu olacak, kamu hizmetlerinde hız ve kalite artacak, işlemler daha ucuz ve güvenilir olarak yapılabilecektir. Böylece hem vergi daireleri hem yerel yönetimler hem de diğer kamu birimleri fazla personel istihdamından ve hantallıktan kurtulmuş olacaklar ve verimlilik artışı sağlayacaklardır.
Elektronik imzanın uygulama alanının hukuki çerçevesi Avrupa Birliği üyesi ülkelerinden Almanya, Belçika, Avusturya ve Fransa’nın elektronik imzaya ilişkin mevzuat düzenlemeleri dikkate alınarak yapılmıştır.
Tasarının 5.maddesi “güvenli elektronik imza, elle atılan (ıslak) imza ile aynı hukuki sonucu doğuruyor. Kanunların resmi şekle veya özel bir merasime tabi tuttuğu hukuki işlemlerle teminat sözleşmeleri güvenli elektronik imza ile gerçekleştirilemez” diyor. Bu gibi istisnalar dışında, hukuk sistemimizde ıslak imzayla imzalanan kağıt üzerinde doğan sonuçların, aynı bilginin elektronik imza ile imzalanmasından da doğacağı öngörülüyor.
E-imza, sayısal imza olarakta anılmaktadır. Sayısal imza, güvenlikli kimlik doğrulama ve bilginin tutarlılığını sağlama amaçlarına hizmet ediyor. Bir elektronik verinin özetinin, çift anahtarlı bir sayısal şifreleme yöntemiyle şifrelenmesi sonucu oluşturuluyor. Bu tür şifreleme sayesinde gerek bankacılık işlemlerinde gerekse e-ticarette kimlik, gizlilik, mesajın içeriği ve inkar edilememe özelliği şifrenizin başkalarının eline geçme riskini yok ediyor.
Elektronik sertifika, imza sahibinin imza doğrulama verisini ve kimlik bilgilerini birbirine bağlayan elektronik kaydı ifade eder.
Elektronik sertifika hizmet sağlayıcıları, imza oluşturma şifrelerini nitelikli elektronik sertifikalarla güvenli kılmak zorundadır.
Elektronik sertifika hizmet sağlayıcılarının, elektronik sertifika sahiplerinin kişisel nitelikli verilerinin üçüncü kişiler tarafından ele geçirilmesi tehlikesine karşı gerekli tedbirleri almak zorunluluğu tasarıda hükme bağlanmıştır.
ABD ve AB ülkeleri başta olmak üzere günümüzde pek çok ülke sayısal imza kuralları belirlemiş ve sayısal imzayı kurumsal boyutta yaygın olarak kullanmaya başlamışlardır.
Küresel ve ulusal ticarette bilgi ve iletişim aktarımı, hızını artırdıkça e-imza çok yakın bir gelecekte yaygın ve etkin olarak uygulanmaya başlayacaktır.
*************
“Her birey kendi kişiliğinin ve mülkiyetinin mutlak efendisidir.” John Locke
“Uygarlığımızın geleceği bilimsel düşünme alışkanlığımızın gitgide yayılmasına ve derinleşmesine bağlıdır.” John Dewey
Şule SOYER
Jeoekonomist 17 Ekim 2003